“BÜYÜK BUHRAN”DAN “BÜYÜK TECRİT”E DOĞRU: “YENİ NORMAL” DÜZEN

Özet

Tarih, yüzyıllar boyunca pek çok krize tanıklık etmiştir. Döviz kuru hareketleri, aşırı değerli varlıklar, bir gecede batan bankalar ve daha nicesi. Bu kez dengeleri değiştiren ise bir virüs: Covid-19. İnsanoğlu kendisine yeni alışkanlıklar, yeni bir hayat tarzı, yeni kavramlar öğreten bir “tehdit” ile karşı karşıya kalmış durumdadır. Dünya gündeminde en üst sırada yer alan Covid-19 virüsü dünyayı yeni bir yol ayrımına getirmektedir. İlk olarak 1 Aralık 2019 tarihinde Çin’de tespit edilen vakanın, yalnızca bir hastalık olarak değerlendirilmesi ekonomik etkilerin önceden öngörülmesini ve tedbirler alınmasını engellemiştir. Virüsün ile birlikte hayatımıza giren ciddi kısıtlama ve önlemler, başta büyük dünya ekonomileri olmak üzere birçok ülke ekonomisinde sert daralmalar yaşanmasını tetiklemiştir. Bu durumun geçmiş dönemde yaşanan krizlere benzememesi ve hala ne zaman biteceğine ilişkin belirsizliklerin devam etmesi, yaşanan mevcut durumu daha özel bir hale getirmektedir. Araştırmada geçmiş kriz örneklerinden hareketle, Covid-19 küresel salgınının uzun süre devam etmesi halinde yeni bir küresel, siyasi ve ekonomik sisteme geçişin gerekliliği tartışılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün verilerine göre; Ekim 2020 tarihi itibariyle tüm dünyada 1 milyondan fazla insanın hayatını kaybettiği küresel salgın, ülkelerin yaşam şekillerine, dünya görüşlerine değer yargılarına, ticaret ve üretim yapılarına, alışveriş alışkanlıklarına kadar birçok alanda etkilere neden olmuştur. Bu bağlamda, bilgi eksikliğinin hakim olduğu bir ekonomide belirsizlik ve panik kaynaklı maliyetlerin bir krize dönüştüğü aşikardır, ancak bu krizde sürece ilişkin kontrol mekanizmaları virüsün seyrine göre şekillenmektedir. II. Dünya Savaşı sonrasında 1970’li yılların sonuna kadar uygulanan “sosyal devlet”çi düzen yeniden gündeme gelmektedir. Mevcut durumda 2008 Küresel Krizi sonrasının ‘daha fazla liberalizm’ paradigması geçerliliğini yitirirken, orta ve uzun dönemde maliye politikalarının devreye girmesini, harcama ve vergilendirme politikalarında değişikliğe gidilmesi gerekmektedir. Özellikle yerli para birimi rezerv para karşısında değer kaybına uğrayan Türkiye gibi ülkelerde döviz kurunda istikrarı sağlayabilmek ve yerli paranın değer kaybını önleyebilmek adına tasarrufu teşvik etmeye yönelik maliye politikalarının uygulanması kaçınılmazdır. Kısa dönemde COVID-19 süreci dünyayı uzaktan erişime dayalı iş ve yaşam modellerine zorlamışken toparlanmanın finansmanında ve bu sürecin yönetiminde yeni fikirlere, yenilikçi yöntemlere ihtiyaç vardır. Yeni normal dünya düzeninde gerek dünya gerek Türkiye çevrim içi dünyaya dönüşmüşken, pandemiye ilişkin belirsizliklerin devam ettiği şu günlerde çevrim içi dünya düzeni uzun soluklu bir süreç olacak gibi gözükmektedir.