OSMANLI DEVLETİ’NDE HACILARA VERİLEN SAĞLIK HİZMETLERİ

Özet

Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı almasıyla kutsal topraklarda hüküm sürmeye başlayan Osmanlı Devleti aynı zamanda hac organizasyonunu sağlama görevini de üstlenmiştir. Bu toprakların Memluklüler’den Osmanlı’ya geçmesiyle beraber dünyanın dört bir yanından hac farizasını yerine getirmek isteyen Müslümanların nezdinde Osmanlı padişahlarının itibarı artmıştır. Hac ibadetiyle birlikte dünyanın değişik bölgelerinden gelen insanlar arasında önemli bağlar kurulmuş ve sürdürülmüştür. Hac ibadeti döneminde buraya hem bölge halkının hem de hacıların sağlığına yönelik çeşitli uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Bu alanlarda yapılan hizmetler sürekli hale getirilmiş, teknolojinin, tıbbın ve diğer alanların en güncel haliyle hizmetler sağlanmıştır. Salgın hastalıklarla mücadele hayatı durdurma noktasına getirdiği şu günlerde Osmanlı Devleti, o dönemin şartlarında hayat durdurmadan kontrollü bir şekilde, bütün hacılara sağlık hizmeti vermiştir. Osmanlı Devleti’nin hac dönemi boyunca gözettiği en önemli noktalardan biri de hacıların ve bölge halkının sağlığı olmuştur. Hacıların sağlıklı bir şekilde hac vazifelerini yerine getirip tekrar sağlıklı olarak memleketlerine dönmeleri devletin sorumluluğu doğrultusunda oluşturduğu imkânlar ile sağlanmaktaydı. 19. yüzyılda devletin kutsal topraklardaki sağlık politikasına baktığımızda genel idari ve bölgesel uygulamalar yapılmıştır. Harameyn’in sağlık altyapısını oluşturmak üzere sıhhiye idaresi tarafından alınmış kararların bölgede fiiliyata geçirilmişti. Ayrıca hac döneminde insanların sağlığını gözeten çalışmalar (suların temizlenmesi, tuvaletlerin inşası, kurban kuyularının açılması vs.) gerçekleştirilmekte idi. Hastanelerin teşekkülüyle tabip, cerrah, eczacı, ebe vs. sağlık memurları tayin edilerek daha kalıcı sağlık politikaları üretilmekteydi. Öte yandan hac mevsiminde çeşitli nedenlere bağlı olarak salgın hastalıkların baş göstermesi de karantina uygulamalarının yolunu açmıştır. 19. yüzyılda sağlık alanındaki gelişmeler göstermiştir ki hastalıkların çıkış nedenleri altında çevresel ve sosyal etmenler mevcuttur. Bu etmenlerin ortadan kaldırılması ancak devlet eliyle olacağından devletin görev olarak saydığı sağlık hizmetlerini yürütmesi, dünyanın dört bir yanından gelen Müslümanlar adına hilafetin gücünün temsili olmuştur.