CUMHURİYET DÖNEMİ MÜZECİLİĞİNİN GELİŞMESİNDE BİR KÜLTÜR KURUMU OLARAK “HALKEVLERİNİN” ÖNEMİ*

Özet

Türkiye’de müzeciliğin gelişimi Osmanlının son dönemine (batılılaşma dönemi) tekabül etmektedir. Müzecilik fikrinin Türkiye’de geç bir dönemde gelişme göstermesinin temel nedeni kültürel mirasın korunma konusunun henüz önem kazanmamış olmasıydı. Bu doğrultuda da eski eserlerin bir binada koruma altına alınmasının ve müzeciliğin önemi geç anlaşılmıştır. Ancak dönemin önemli devlet adamlarından Ahmet Fethi Paşa’nın çıktığı Avrupa seyahatleri esnasında görmüş olduğu müze örnekleri sayesinde Türkiye’de bir müzenin eksikliği sürekli olarak dile getirilmiştir. Paşayı etkileyen Avrupa müzeleri, İstanbul’da bir müze kurma fikrini gün geçtikçe daha fazla güçlendirmiştir. Böylece ilk iş olarak Aya İrini Kilisesi’nin müzeye dönüşümü ile müzecilik faaliyetlerine başlanılmıştır. Böylece Aya İri Kilisesi, Türkiye’de müzecilik fikrinin nüvesini oluşturması açısından ilk örnek olmuştur. Osmanlı Dönemi müzeciliği, birçok yabancı müze müdüründen sonra Osman Hamdi Bey’in müdürlüğe atanması ile Türk Müzeciliği gerçek anlamda hayata geçirilmiştir. Osman Hamdi Bey, Türk müzeciliğini çağdaş müzecilik anlayışına uygun bir şekilde ilerletmek için bu uğurda çok fazla çaba harcamıştır. Bu bağlamda düşünüldüğünde Osman Hamdi Bey’in çalışmaları Cumhuriyet Dönemi müzeciliği için bir hazırlık olmuştur. Cumhuriyet Dönemi müzeciliğine baktığımızda ise Atatürk’ün önderliğinde hızlı bir atılımla müzecilik faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde yapılan inkılapların halka benimsetilmesi için halkevleri kurulmuştur. Halkevlerinde zaman içerisinde “Tarih ve müzecilik kolu” eklenmiştir. Müzecilik kolu ile halka, müzeciliğin önemi anlatılmaya ve kültürel miras korunması konusunda duyarlı olmaları sağlanmak istenmiştir. Halkevlerinde ilk etapta halkın kültürünü yansıtan etnografik malzemeler toplanılmıştır. Böylece kurulacak olan müzeler için de bir ön hazırlıklar yapılmıştır. Çalışmanın temel amacı Cumhuriyet Dönemi’nde kurulan halkevlerinin Türk Müzeciliğindeki önemi üzerinde durmaktır. Atatürk’ün liderliğinde oluşturulan halkevleri kültür kurumları sayesinde müzeciliğin halka benimsetilmesi ile müzeciliğe olan katkıları dile getirilecektir. Çalışmada halkevlerinin tarihi geçmişine yer verilerek bu kurumların müzecilik ile bağlantısı dile getirilmeye çalışılacaktır.