OSMANLI DEVLETİ’NDE AYASOFYA CAMİİ'NDE DÜZENLENEN KADİR GECESİ TÖRENLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Özet

Toplumsal yapı içerisinde dini temelli esasların kültür ile birlikte harmanlanarak oluşturduğu tören ve ritüeller Osmanlı toplumunda önemli bulunmuştur. Gerek yöneticiler nezdinde gerekse halk bazında değerli olan geceler, yaratıcıya olan inanç ve toplumsal birlikteliğin kuşatıcı etkisiyle değerlendirilmeye çalışılmıştır. Mekanın tarihsel işlevi, Ayasofya Camiinde gerçekleştirilen Kadir Gecesi törenleri ile kendisini etkili bir şekilde göstermiştir. Bu çalışmada İstanbul’un fethi ile birlikte dini alandaki işlevselliğine uygun olarak camiye dönüştürülen Ayasofya’da gerçekleştirilen Kadir Gecesi törenlerinin, Osmanlı sosyo-kültürel yapısı içerisinde saray ve tebaa tarafından hangi temeller üzerinden ve hangi ritüellerle kutlandığının bilgisine ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışma nitel bir araştırma olup literatür taramasını kapsayan doküman incelemesi yöntemi ile hazırlanmıştır. Ayasofya’daki Kadir gecesi törenlerine, Osmanlı Devleti üst düzey yöneticilerinin katılmasının Ayasofya camiine ve Kadir gecesine verilen önemin göstergesi olduğu görülmüştür. Yabancı protokol konuklarının bu gece için davet edilmesi, kiliseden camiye dönüştürülen Ayasofya üzerindeki yabancı bakış açısına yön veren bir kanaatin şekillenmesine olanak sağlamıştır. Ayasofya Camii’nde ki Kadir Gecesi törenlerinin Müslüman ve gayrimüslim tebaa üzerinde oluşturduğu mistik etkinin, ibadet ve mekan ilişkisinin bir örneğini oluşturması açısından önemi görülmüştür. Kent kimliği kültürünü oluşturan kodların, Ayasofya üzerinde toplumsal bir toplanma alanı olarak kendisini göstermesi önemli bulunmuştur.