MEKANSAL ALGININ HARİTALANMASI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA: TARSUS KENTİ ÖRNEĞİ

Özet

Mekansal algı insan ve mekan arasındaki ilişkinin temel belirleyicilerinden biridir. İnsan yaşadığı mekanı benimsemekte ve ona bir anlam yüklemekte ya da tam tersi bir davranış göstermektedir. Davranışın yönünü, insanın mekandaki olumlu ya da olumsuz izlenimleri belirlemektedir. Bu nedenle mekan algısının bilişsel süreçlerine dayalı parametreler, mekanın niteliğinin değerlendirilmesinde de kullanılmaktadır. Kent mekanının nasıl algılandığı kentsel planlama ve tasarım çalışmalarına da ışık tutmaktadır. Bunun için kentsel mekanın bireylerin zihinsel haritasında nasıl örgütlendiği ve insan üzerinde nasıl bir etki yaratığının bilinmesi gerekmektedir. Çalışmada bu düşünceden yola çıkarak kentsel planlama ve tasarım çalışmaları için kullanılabilecek altlık haritaların elde edilmesi amaçlanmıştır. Çalışma Tarsus kentinin tarihi merkezi ve yakın çevresinde yürütülmüştür. Çalışmanın birinci aşamasında tarihi kent merkezi ve yakın çevresindeki yapılar, açık alanlar ve yeşil alanların algısal değerleri matematiksel olarak ortaya konulmuştur. Uzmanların belirleyici olduğu bu aşamada, dört Gestalt ilkesi (benzerlik, yakınlık, kapalılık ve süreklilik) kullanılmıştır. İkinci aşamada, CBS ortamında algı değerlerinin algısal haritalara dönüştürülmesine çalışılmıştır. Böylece kentsel planlama ve tasarım çalışmalarında kullanılabilir altlık haritalar elde edilmiştir. Altlık haritalardaki algı değerleri, yapılar, açık alanlar ve yeşil alanlar açısından birbirinden oldukça farklı bulunmuştur. Mekânsal bilgi birikimi ve deneyimleri yansıtmayan ögelerin zamanla tarihsel doku içerisine girerek algılama bütünlüğünü etkilemesi, bu sonucun temel nedeni kabul edilmiştir. Altlık haritalar yorumlandığında, Tarsus’un tarihi kent merkezi ve çevresinde yapılabilecek planlama ve tasarım faaliyetlerinde, mekânsal bilgi birikimi ve tarihsel deneyimleri ön planda tutarak mekânsal bütünlüğün ve sürekliliğin sağlanmasının önem taşıdığı ortaya çıkmaktadır.