101 Anadolu Efsanesi’nde Afetlerin İzleri

Özet

Araştırmacılar tarafından çeşitli şekillerde tanımlanan ve halk anlatıları arasında önemli bir yere sahip olan efsaneler, toplumsal hafızada saklanarak sözlü kültür aracılığıyla canlılığını koruyarak günümüze kadar ulaşmıştır. Genellikle şahıs, yer ve hadiseler hakkında anlatılan ve olağanüstü motifler içeren efsanelerde toplumu derinden etkileyen bütün konular gibi doğal afetlerin izleri de görülmektedir. Bu araştırmada Anadolu efsanelerinde afet olgusunun ne şekilde yer aldığını tespit etmek amacıyla Prof. Dr. Saim Sakaoğlu’nun 101 Anadolu Efsanesi adlı eser örneklem olarak alınmış ve bu eserde yer alan efsaneler nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemiyle incelenmiştir. Afetlerle ilişkili on üç tane efsane tespit edilmiştir. Tespit edilenlerin on tanesi tek bir afete dair motif içerirken üç tanesi birden fazla afet motifi içermektedir. İncelenen eserdeki afet temasını içeren efsaneler tematik olarak sınıflandırılmıştır. Birden fazla afet motifi içeren (hem deprem hem sel gibi.) efsaneler her motif için ayrı ayrı incelenmiştir. Söz konusu efsanelerden tespit edilen örneklerle afetlerin izleri ve efsanelere göre oluşum sebepleri açıklanmış ve bu örneklerden hareketle halk edebiyatı araştırmacıların belirlediği efsane türünün bazı işlevleri tespit edilmiştir.