FARABİ EPİSTEMOLOJİSİNDE ARZU YETİSİNİN KONUMU VE İŞLEVİ

Özet

Fârâbî`nin bilgi felsefesinin ana hatlarını belirleyen temel kavramlardan biri, arzu (nuzu`) kavramıdır. Epistemolojik hiyerarşisi içerisinde önemli ve belirleyici işleve sahip olan arzu kuvveti, ister düşünsel-entelektüel hareketin temel motivasyonunu sağlamak için, isterse de insanın ameli-pratik erdemlerinin gerçekleştirmek adına vazgeçilmez bir konuma sahiptir. Bir sistem filozofu olarak karşımıza çıkan Fârâbî’nin fikir dünyasına bakıldığında da epistemolojik süreç bundan tecrit edilememiştir. Akletme, mütehayyile ve duyumlama gibi bahsi geçen yolların her biri ile kişi, farklı araçlar ve nesneler kullanarak arzu kuvvesinin de etkisiyle bilgi elde etme girişiminde bulunur. Her biri farklı mecralara ve çeşitli bilgi türlerine hizmet eden bu yollar, madde ve suret ilişkisi çerçevesinde birbirlerine hizmet ederler. Bu çalışmada arzu kuvvesinin bu güçlere ilişmesinin keyfiyeti ve bu sistem içerisindeki epistemik işlevi incelenerek yöneten-yönetilen, madde-suret, alt-üst ilişkisi çerçevesinde ele alınıp, irade-ihtiyar bağlamında değerlendirilecektir