MUSTAFA SÂFÎ EFENDİ’NİN CİHAD-NÂMESİ’NDE ÂYET, HADİS VE ARABÎ İBARELERİN KULLANIMI

Özet

Eski Türk edebiyatının kaynakları arasında yer alan âyet, hadis ve Arabî ibareler, Osmanlı Devleti’nin gerçekleştirdiği gazaları, fetihleri ve zaferleri kaydeden vak’anüvisler tarafından eserlerde kullanılmıştır. Cihad anlayışıyla hareket eden Osmanlının İslâmiyet’i yaymak, topraklarını genişletmek amacıyla gerçekleştirdiği gaza ve fetihlerini kaydeden tarihçiler eserlerine Kur’an-ı Kerim’den âyetlerle ve Hz. Muhammet’in sözleriyle deliller getirmiş ve Arabî ibarelerle eserlerini süslemişlerdir. Bir gazanın ya da fethin başından sonuna kadar anlatıldığı fetih-nâmelere alınan âyet, hadis ve Arabî ibareler; bu türde yazılan eserlerde yer alan betimlemeleri ve tahkiyeleri de zenginleştirmiştir. Osmanlı edebiyatında fetih-nâmeler en çok XVI. yüzyılda yazılmıştır. Çalışmamıza konu olan Cihad-nâme adlı eser de bu yüzyılda kaleme alınmış ve Padişah III. Murad’a sunulmuştur. Eserin müellifi Mustafa Sâfî Efendi, sıradan bir yazar değildir. Medrese tahsili görmüş olan müellifin İslamî kaynaklar hususunda da derin bilgisi mevcuttur. Sâfî Efendi eserinde iki yüzün üzerinde âyet, yirmi civarında hadis ve Arabî ibare kullanmıştır. Barbaros Hayrettin Paşa’nın Akdeniz’deki fetihlerini anlatan müellif, eserini İslamî kaynaklar ve Arabî ibarelerle zenginleştirmiştir. Bu kaynaklardan yapılan iktibaslar eseri tekdüzelikten çıkarmış, Cihad-nâme’de yer verilen olaylara bir dayanak oluşturmuştur. Mustafa Sâfî Efendi’nin Cihad-nâme’sinin kaynak olarak alındığı bu çalışmada fetih-nâme türündeki eserlerde âyet, hadis iktibasları ve Arabî ibarelerin eserlere etkisi incelenmiştir.