KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA ARUZ KALIPLARININ İSİMLERİYLE BİRLİKTE VERİLMESİ KONUSUNDA METALİ’ÜN NEZA’İR’İN II. CİLDİNDEN HAREKETLE BİR DEĞERLENDİRME

Özet

Hisâlî, Peşteli Hüseyin Hisali, veya Budinli Hisâlî olarak bilinmektedir. Hayatı hakkında kaynak-larda çok az bilgiye rastlandı. Osmanlı edebiyatına en önemli katkısı iki cilt olarak kendi el yazı-sı ile tertip ettiği Metâli’ü’n-nezâ’ir isimli mecmuadır. Türk edebiyatı tarihinin tam teşekküllü bir şekilde meydana getirilmesi için mecmualardan faydalanmak kaçınılmaz bir mecburiyet duru-mundadır. Klasik Türk edebiyatına mühim katkıları olan pek şairin divan veya divançeleri ya oluşturulmamış veya günümüze ulaşmamıştır. Bu durumda olan şairlerin manzumelerine ulaş-mak ve haklarında değerlendirmelerde bulunabilmek için mecmuaların incelenmesine de ihtiyaç vardır. Son on yıllık zaman zarfında Klasik Türk edebiyatı şiirlerini veya sadece beyitleri veya müfredleri ihtiva eden mecmualar üzerinde akademik çalışmalar ve yayınlar yapılmaktadır. Bu durum, hiç şüphesiz ki memnuniyet vericidir. Klasik Türk edebiyatının yüzlerce şairinin şiir ör-neklerini ihtiva etmesi açısından Metâli’ü’n-nezâ’ir’in her iki cildinin de dikkate değer olduğu kanaatindeyiz. Bu iki ciltlik mecmuada Türk şiirinin Osmanlı coğrafyasında ve Osmanlı coğraf-yası dışında gelişen Türk edebiyatına mensup şairlerin şiirlerinin matla örnekleri bulunmaktadır. Mecmuanın her iki ciltte toplam olarak 27.310 matla beyit yer almaktadır. Bu da önemli bir biri-kimin örneklenip sergilenmesi açısından ehemmiyet taşımaktadır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinin hemen sonrasında tanıyıp hemhâl oldukları Arap ve Fars kültür-edebiyat tarzlarını da benimseyerek kendi edebiyatlarına uyarlamışlardır. İslam edebiyatlarının bu ortak özelliklerin-den birisi de aruz ölçüsüdür. Klasik Türk şiirinde kullanılan aruz ölçüsünün tam teşekküllü isim-lerinin neler oldukları konusunda da Metâli’ü’n-nezâ’ir mühim ipuçları vermektedir. 2011 yılın-da Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Prof. Dr. Ahmet Mermer danışmanlığında hazırladığımız Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci Cilt) İnceleme - Metin başlıklı doktora te-zimizde geçen aruz kalıpları tam teşekküllü isimleriyle yer almaktadır. Tezimizden ve diğer kay-naklardan da faydalanarak hazırladığımız bu çalışmada Klasik Türk edebiyatında kullanılan aruz kalıpları isimleriyle birlikte verildi.