KÜLTÜREL MİRASI ARTIRILMIŞ GERÇEKLİKLE YENİDEN KURGULAMADA ALGISAL GERİDÖNÜŞLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Özet

Kültürel mirası bilgi iletişim teknolojilerini kullanarak yeniden kurgulamak için günümüzde sınırsız olanaklar mevcuttur. Mobil uygulamalar, sanal ve artırılmış gerçeklik uygulamaları, hologram teknolojileri, arayüz tasarım ve yazılımları kültürel mirasın yeniden kurgulanması ve görselleştirilmesinde sınırsız fırsatlardan birkaçıdır. Burada tek sorun temsil sorunsalıdır. Yani ortak belleğimizde fikir sahibi olduğumuz tarihi bir karakteri modelleyip, ses ve görüntü aracılığı ile yansıtmak o kadar da kolay değildir. Bu nedenle kültürel mirasın kurgulanması disiplinlerarası bir çalışmayı zorunlu kılar. Sonuçta ortaya çıkan ürünün değerlendiricisi genel kullanıcıdır. Kültürel miras artırılmış gerçeklikle yeniden kurgulandığında son kullanıcının tarihi algılayıp algılayamadığı, karakteri tanına bilirliği, tarihi bir yapı içinde arayüz yardımıyla dolaşıp algılayabildiği ölçüde başarılı sonuç elde edilmiş olur. Bu makalede Histourical AR mobil uygulamasının kullanıcılar üzerindeki tarih ve mekân algısı ile öğrenme ve motivasyonları incelenmektedir. Tarihin daha iyi algılanabilmesi için uygulamaya Ayasofya için bir video animasyon ile Fatih Sultan Mehmet’in 3D modeli eklenmiştir. Mekân algısı ise şu an bulunmayan Antik Roma Hipodromu (At Meydanı) 3D modellenmiş, kullanıcıların model içinde gezmeleri ve sanal mekânı deneyimlemeleri sağlanmıştır. Sonuçlar mülakat, gözlem ve anketlerle ölçümlenerek değerlendirilmiştir. 397 kişiye yapılan anketlerde mekân algısı; görsel ve semantik mekân algısı olarak ayrı ayrı ölçülmüş ve değerlendirilmiştir. Anketlerde kullanılan ölçekler, (zıt sıfat çiftlerinden oluşan) konuya uyarlanarak yeniden üretilmiştir. Daha önce kullanılan anketlere ek olarak yeni modeller üretilmiş ve bu modeller 5 kişilik odak grup çalışması ile yeniden değerlendirilmiştir. 1 saat 45 dakika süren görüşmede katılımcıların geri dönüşleri deşifre edilmiş yorumlar betimsel analizle sınıflandırılarak yorumlanmıştır. Odak gruptan çıkan ortak görüş karakterlerin günlük yaşamından değil, savaş halinden kesitlerle modellenmesinin karakteri daha doğru yansıtacağı yönünde olmuştur. Araştırma sonucunda 3D modeli yapılan hipodromun içinde (Telefon/tablet arayüzü ile) dolaşan kullanıcıların mekânı anlaşılır bulduğu, ilginç bir deneyim yaşadığı, mekânı tarihi gerçeklikte algılayabildiği sonucuna varılmıştır. Semantik mekân algısında ise kullanıcıya izletilen video sonrasında Fatih Sultan Mehmet’in 3D modeli incelemesi istenmiştir. Videodaki hikâyeyi izleyen kullanıcıların Ayasofya hakkında huzurlu hissettikleri, özgün ve kutsal bir mekân olarak algıladıkları görülmüştür. En fazla tarihi duyguyu bu video sonucunda hisseden kullanıcılar Ayasofya’nın görkemli ve heyecan verici bir mekân olarak algıladıkları görülmüştür. Odak gruba gösterilen 3D modeli etkileşimli şekilde kıyafetlerini ve yüzünü inceleyen kullanıcılar önceki modelden daha inandırıcı olduğu sonucuna varmışlardır.